بررسی اثرات پساب شهری بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و پوشش گیاهی در مناطق خشک (مطالعه موردی شرق اصفهان)

کمبود آب یکی از مشکلات اساسی در امر احیای مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران است بنابراین استفاده از آب های نامتعارف، در جایی که آب با کیفیت مناسب در دسترس نیست، ناگزیر است. پساب شهری یکی از این منابع است که علاوه بر تأمین نیاز آبی گیاهان تا حدی می تواند نیاز غذایی آنها را نیز تأمین نماید. استفاده صحیح از پساب های شهری علاوه بر گسترش پوشش گیاهی می تواند آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی را کاهش داده و با دارابودن عناصر مغذی باعث کاهش هزینه مصرف کودهای شیمیایی شود. امروزه به دلیل کمبود شدید آب در مناطق خشک و نیمه خشک دیدگاه کلی نسبت به آب فاضلاب تغییر نموده و به عنوان منبع آبی با ارزش به آن نگاه می شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی پیامدهای کاربرد پساب شهری بر پوشش گیاهی و برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در ایستگاه بیابان زدایی منطقه سگزی واقع در شرق اصفهان انجام شد. در این منطقه از پساب فاضلاب شهری به مدت 6 سال است که به منظور آبیاری قسمتهایی از پوشش های گیاهی دست کاشت استفاده می شود. در این مطالعه تعداد 6 مکان مطالعاتی با توجه به نوع گونه گیاهی دست کاشت (تاغ و تاغ- قره داغ) و نوع آبیاری انجام شده (آبیاری غرقابی و شیاری) با حداقل 3 تکرار انتخاب شد. در مناطق مطالعاتی با استفاده از روش تصادفی- سیستماتیک، داده های پوشش گیاهی ( درصد تاج پوشش، فراوانی و تراکم) در پلات های 10×10 متر اندازه گیری شد و برای هر مکان مطالعاتی، غنای گونه ای با استفاده از شاخص مارگالف و تنوع گونه ای با شاخص شانون و یکنواختی با شاخص سیمپسون محاسبه گردید. همچنین با حفر پروفیل هایی در کلیه سایتها از 2 لایه 0-10 و 10-30 سانتی متری خاک نیز نمونه برداری انجام شد. در آزمایشگاه ویژگی های خاک شامل اسیدیته، رسانایی الکتریکی، ماده آلی، سدیم محلول، مجموع کلسیم و منیزیم محلول، رس قابل پراکنش مکانیکی و رس قابل پراکنش خود به خودی و در نمونه های پساب فاکتورهای رسانایی الکتریکی، اسیدیته، مجموع کلسیم و منیزیم، سدیم و سختی آب (tds )اندازه گیری گردید. با استفاده از روش رج بندی pca، glm و آنالیز واریانس داده ها تجزیه و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که استفاده از پساب شهری برای آبیاری نهال های کشت شده با فراهم کردن رطوبت مورد نیاز گیاهان در برخی از مکانهای مطالعاتی، باعث افزایش معنی دار درصد پوشش تاجی و در نتیجه میزان ماده آلی خاک نسبت به مناطق شاهد (فاقد آبیاری) و به دنبال آن میزان پایداری خاکدانه ها نیز به طور معنی داری افزایش یافته است اما بر روی تنوع گیاهی این مناطق تاثیر معنی داری نداشت. بیش ترین درصد پوشش تاجی مربوط به مکان مطالعاتی تاغ و قره داغ تحت آبیاری غرقابی می باشد. البته در برخی مناطق پساب باعث افزایش قابل توجه نمک های محلول (شوری) خاک شده است. تجزیه شیمیایی پساب به کار رفته برای آبیاری در این منطقه و مقایسه فاکتورهای اندازه گیری شده پساب با استاندارهای جهانی نشان داد که این آب برای انجام آبیاری در زمین های کشاورزی مناسب نمی باشد اما کاربرد آن در عرصه های منابع طبیعی بلامانع است.